مراسم روز مردگان در مکزیک و ریشه‌های فرهنگی آن

در سراسر دنیا، سنت ها و آیین های گوناگونی برای یادبود درگذشتگان برگزار می شود. در این میان، مراسم روز مردگان در مکزیک یکی از جذاب ترین و رنگارنگ ترین آیین های بزرگداشت است که آمیخته ای از باورهای بومی و سنت های کاتولیک بوده و هرساله برپا می شود. در ادامه، به بررسی ویژگی های مراسم روز مردگان در مکزیک و ریشه های فرهنگی آن، می پردازیم.

معرفی مراسم روز مردگان در مکزیک

روز مردگان، یا Día de los Muertos، یکی از بزرگ ترین جشن های فرهنگی و معنوی مکزیک است که هر ساله در روزهای اول و دوم نوامبر برگزار می شود. این جشن مخصوص یادبود درگذشتگان است اما برخلاف آنچه که شاید به ذهن می رسد، روز مردگان یک مراسم سوگواری صرف نیست!

این جشن آمیخته با آیین های رنگارنگ ها، موسیقی و تزئینات خاص است و هدف اصلی آن زنده نگه داشتن یاد عزیزان و قدردانی از زندگی بوده است. در این روز، مکزیکی ها باور دارند که ارواح درگذشتگان برای دیدار با خانواده ها و دوستان شان باز می گردند و خانواده ها با آغوش باز و با تدارکاتی از جمله غذا، هدایا و گل های خاص به استقبال آن ها می روند.

ریشه های فرهنگی مراسم روز مردگان در مکزیک

ریشه های روز مردگان به دوران پیشااسپانیایی و تمدن های بومی مکزیک مانند آزتک ها و مایاها باز می گردد. این فرهنگ ها مرگ را نه به عنوان پایان، بلکه به عنوان یک سفر و بخشی از چرخه طبیعت می دیدند. در باورهای آزتک، مردگان وارد دنیای جدیدی می شدند و در مکانی به نام میکتلان با آرامش ابدی رو به رو می شدند.

با ورود اسپانیایی ها در قرن شانزدهم و گسترش کاتولیسیسم در مکزیک، این آیین ها با مراسم مذهبی مسیحی تلفیق شد و به شکل امروزین خود درآمد. سنت روز مردگان همچنان مفهوم قدیمی احترام به نیاکان و پیوند انسان ها با گذشته شان را حفظ کرده و به شکل امروزی اش، نه تنها در مکزیک بلکه در کشورهای دیگر نیز رواج یافته است.

آیین ها و عناصر ویژه مراسم روز مردگان در مکزیک

تصویری از مراسم روز مردگان در مکزیک

روز مردگان در مکزیک آیین های خاص و منحصر به فردی دارد که هر کدام از آن ها معنای خاصی را نمایان می کنند. در ادامه به شرحی از برخی از این نمادها می پردازیم:

آفِرِندا : قربانگاه های تزئینی هستند که با عکس های درگذشتگان، شمع، گل های ماریگولد، خوراکی های مورد علاقه متوفی و دیگر وسایل تزئین می شوند. آفِرندا نمایانگر احترام و یادبود درگذشتگان است و به نوعی خانواده را به یاد آن ها نزدیک تر می کند.

کاترینا: اسکلت زنی با لباس های فاخر و زینتی است که به نمادی طنزآمیز از مرگ و گذرا بودن زندگی تبدیل شده است. این اسکلت، که اولین بار توسط نقاش معروف مکزیکی خوزه گوادالوپ پوسادا طراحی شد، پیام مهمی دارد که یادآور می شود مرگ برای همه است و در برابر آن هیچ تفاوت طبقاتی وجود ندارد.

گل های ماریگولد :  این گل های نارنجی و زرد، که به آن ها «گل مردگان» نیز گفته می شود، به باور مکزیکی ها ارواح مردگان را به خانه های شان راهنمایی می کنند. عطر و رنگ این گل ها نشانه ای برای ارواح است تا به سمت آفِرنداها هدایت شوند.

خوراکی های سنتی:  نانی شیرین با طرح هایی شبیه استخوان است، برای این روز پخته می شود. همچنین جمجمه های قندی که از شکر و شکلات ساخته شده و نام درگذشتگان روی آن ها نوشته می شود، بخشی از تزیینات مراسم است.

مفهوم و پیام فرهنگی روز مردگان

مفهوم مراسم روز مردگان در مکزیک درباره پذیرش مرگ و در عین حال ارزش گذاری به زندگی است. این جشن، که ارتباطی نزدیک با فلسفه های باستانی مکزیکی دارد، به مردم یادآوری می کند که مرگ بخش طبیعی چرخه زندگی است و به همین دلیل از آن ترسی ندارند. برای مکزیکی ها، روز مردگان فرصتی است تا در کنار یاد درگذشتگان خود، لذت ببرند و با آن ها ارتباط برقرار کنند.

این مراسم به نوعی به خانواده ها کمک می کند تا با فقدان عزیزان شان کنار بیایند و در عین حال، حس نزدیکی به آن ها را حفظ کنند. جشن گرفتن مرگ به شکلی رنگارنگ و شاد، نمادی از فرهنگ پذیرش و احترام به گذشته است و باعث ایجاد احساس وحدت و همبستگی بین خانواده ها می شود.

آیین های مشابه روز مردگان در فرهنگ های مختلف

در بسیاری از فرهنگ ها، آیین هایی مشابه روز مردگان در مکزیک وجود دارد که هر کدام به شکلی خاص به یاد و احترام به درگذشتگان می پردازند. این آیین ها نشان می دهند که موضوع یادبود و احترام به نیاکان و حفظ پیوند با گذشتگان، یک اصل انسانی و جهانی است که در سنت ها و فرهنگ های گوناگون به شکل های متنوع تجلی می یابد.

جشن اُبون در ژاپن

جشن اُبون که به فستیوال ارواح نیز معروف است، آیین شینتویی و بودایی در ژاپن است که هر ساله در تابستان برگزار می شود. این مراسم سه روزه مردم ژاپن را برای استقبال از ارواح نیاکان به خانه هایشان گرد هم می آورد. خانواده ها برای ارواح عزیزان خود غذای مخصوص و شمع های روشن تدارک می بینند و در روز پایانی مراسم، با قایق ها و فانوس های شناور، ارواح را به دنیای مردگان باز می گردانند. 

برای مطالعه بیشتر درباره آیین شینتویی میتونی وارد لینک بشی.

فستیوال پیترو پاکشا در هند

پیترو پاکشا یک مراسم هندو است که هر ساله به مدت ۱۵ روز برگزار می شود و مردم هند در این مدت برای آرامش ارواح نیاکان خود دعا و قربانی می کنند. آن ها مراسمی به نام شرادها را برپا می کنند که طی آن غذاهای مورد علاقه درگذشتگان را تهیه کرده و تقدیم می کنند. مشابه با روز مردگان در مکزیک، هدف اصلی پیترو پاکشا احترام به نیاکان و تضمین آرامش روح آن هاست.

فستیوال سامهاین در ایرلند و اسکاتلند

سامهاین، آیینی باستانی در میان قوم سلت ها و پیش زمینه ای برای هالووین امروزی است. این مراسم در پایان فصل برداشت و آغاز زمستان برگزار می شود. باور مردم این است که در شب سامهاین، مرز بین دنیای زندگان و مردگان به هم نزدیک می شود و ارواح به دنیای انسان ها باز می گردند.

در این شب، افراد آتش روشن می کنند و غذا و هدایا به ارواح تقدیم می کنند. شباهت این آیین با روز مردگان مکزیک در استقبال از ارواح و زنده نگه داشتن پیوند با درگذشتگان است.

فستیوال تنگ چیه در چین

تنگ چیه، که به روز جاروب کشی قبرها نیز معروف است، یکی از بزرگ ترین فستیوال های سنتی چین است که مردم به یاد درگذشتگان خود قبرهای آن ها را تمیز می کنند و غذا و هدایای دیگری بر سر مزارها می گذارند. این فستیوال مانند روز مردگان مکزیک، یک آیین شاد و نه صرفا سوگواری است و هدف آن احترام به نیاکان و ارتباط با گذشته است.

کلام آخر

روز مردگان نمادی از فرهنگی است که مرگ را نه به عنوان پایانی ترسناک، بلکه به عنوان بخشی از زندگی می پذیرد. این آیین یادآور می شود که درگذشتگان هرگز فراموش نمی شوند و به نوعی همیشه با ما هستند. این مراسم با پیام های عمیق خود، نه تنها مرزهای مکزیک را پشت سر گذاشته، بلکه به نمادی جهانی برای ارج نهادن به نیاکان و پیوند با هویت و فرهنگ تبدیل شده است.